Cuốn thư câu đối trang trí ngôi nhà là một trong những nét đẹp văn hóa được lưu truyền qua nhiều thế hệ. Dù xã hội ngày càng phát triển, có nhiều thay đổi về mẫu mã, hoa văn nhưng ý nghĩa của nó vẫn còn nguyên vẹn mãi. Hãy theo dõi bài viết dưới đây để hiểu thêm về ý nghĩa cuốn thư câu đối đó nhé.
Khái niệm cuốn thư câu đối là gì?
Cuốn thư là một tấm bảng nằm ngang, có hình dạng như một bức họa hay một bức tranh, chữ trên cuốn thư được viết bằng chữ Hán và được treo cao phía trên bàn thờ. Một cuốn thư cơ bản có bố cục ở giữa là chữ được mô phỏng như viết trên một cuốn thư thật, giống như một dạng cuốn thư cổ mà ta hay bắt gặp trên các bộ phim cổ trang của Trung Quốc.
Câu đối là một thể loại mang tính biền ngẫu, sử dụng thể thức đối đôi để biểu hiện ý nghĩa, tư tưởng. Chữ đối trong câu đối có ý nghĩa đối lập, thành đôi. Người Trung Quốc gọi câu đối là đối liên, dùng chỉ một dạng sơ khởi là đào phủ tức bùa gỗ đào hay còn gọi là doanh thiếp, doanh liên. Đôi câu đối đặt phía trên bàn thờ thường được làm từ gỗ, phủ sơn vecni hoặc sơn thếp vàng thếp bạc tùy theo yêu cầu của gia chủ.
Sự xuất hiện cuốn thư câu đối có từ đâu?
Không ai biết rằng cuốn thư câu đối bắt nguồn từ đâu, từ ai chỉ biết rằng chúng đã có mặt từ rất lâu đời, từ phong kiến gắn liền với chúng ta đến ngày nay. Thời xưa, chúng chỉ xuất hiện trong gian thờ của những nhà địa chủ phong kiến, nhà quan, đình và chùa lớn. Đến ngày nay, xã hội đã ngày càng phát triển hơn, cuốn thư câu đối có thể xuất hiện trong nhà thờ, nhà gia tiên của một số gia đinh, xuất hiện ở miếu, đình, chùa thể hiện một nét đẹp truyền thống của dân tộc ta. Vào thời xa xưa, trong các buổi trọng đại như giỗ họ, mừng thọ,… mọi người thường tặng nhau những cuốn thư câu đối sang trọng đa dạng, ý nghĩa. Chúng đẹp hơn khi có thể được sơn son thếp vàng, thếp bạc hoặc lấy giấy hồng điều xin chữ của các thầy đồ, nhà nho kính cẩn để bày tỏ lòng thành với tổ tiên, đó là điều đặc biệt trong ý nghĩa cuốn thư câu đối. Thời gian trôi đi nhưng thú chơi cuốn thư câu đối vẫn là một nét văn hóa riêng, đặc trưng của dân tộc Việt Nam. Ngày nay, người có thể viết được chữ trên cuốn thư câu đối không nhiều, phần lớn những người có thể viết đều biết chữ Hán, chữ Nôm thời xưa hoặc các bạn trẻ yêu thích và được kế thừa trở thành nhà Nho.
Chất liệu làm cuốn thư
Cuốn thư ngày nay được làm từ nhiều chất liệu khác nhau như cuốn thư đá, cuốn thư gỗ hay cuốn thư được làm bằng đồng. Mỗi chất liệu đều có những ưu nhược điểm khác nhau và được áp dụng trong các hoàn cảnh khác nhau. Cuốn thư đá sẽ có độ bền cao, chịu đựng được mưa gió, có thể tồn tại hàng trăm năm nên thường được đặt ở ngoài trời như các khu lăng mộ đá, cổng chùa hay sân nhà thờ tổ tiên trong họ,… Cuốn thư được làm bằng gỗ hoặc đồng thường có độ tinh xảo cao hơn, trọng lượng nhẹ nên dễ dàng vận chuyển lắp đặt phía trong nhà thờ, bên trên gian thờ.
Ý nghĩa đặc biệt của cuốn thư và chữ trên nó
Thời xưa, cuốn thư hay hoành phi đều được xem là một dạng của bình phong, chủ yếu dùng cho che chắn, ngăn cách giữa các gian phòng. Ngoài ra, cuốn thư cũng là món lễ vật, quà tặng trong các buổi có ý nghĩa trọng đại như mừng thọ, bái tổ, mừng tân gia,… Bởi chúng được chạm khắc những hoa văn rồng phụng vô cùng tinh xảo trên cuốn thư khiến nhiều người ưa thích. Ngày nay, cuốn thư và hoành chủ yếu được treo ở trên và hai bên ban thờ mang lại vẻ đẹp sang trọng, truyền thống kết hợp với hình ảnh cây bút hay cây kiếm để toát lên sức mạnh và quyền lực, giúp ngăn chặn tà khí và làm thanh tịnh không gian ban thờ cúng cũng như ngôi nhà của gia chủ. Bộ cuốn thư câu đối thường có màu sắc trang nhã với đường nét hoa văn tinh xảo, có khóm hoa nở hai bên và tô điểm thêm đôi rồng chầu nguyệt phí trên thể hiện sự cân bằng âm dương mang lại nhiều may mắn, tài lộc cho gia chủ, nâng cao tính thẩm mỹ cho không gian căn nhà.
Chữ phía trên cuốn thư được xem là phần quan trọng thể hiện ý nghĩa cuốn thư, là tiêu chí để lựa chọn. Một số câu chữ trên cuốn thư mà chúng ta thường thấy như: “Phúc Mãn Đường”, “Phúc Lộc Thọ”, “Ngũ Phúc Lâm Môn”“Phụng Gia Tiên”, “Phúc Lai Thành”, “Đức Lưu Quang”, “Thiện Tối Lạc”, ,…
Trong đó:
- “Phúc Lộc Thọ” có ý nghĩa như sau: phúc là may mắn, lộc là giàu sang, thọ là sống lâu.
- “Đức Lưu Quang” có ý nghĩa đức sáng muôn đời.
- “Phúc Mãn Đường” tức là phúc đầy nhà.
- “Thiện Tối Lạc” nghĩa là làm điều thiện đem lại niềm vui nhất.
- “Phụng Gia Tiên” có nghĩa thờ phụng những người đã khuất có công lao lớn trong gia đình.
- “Phúc Lai Thành” có nghĩa mong muốn những điều may mắn, tốt lành sẽ đến với dòng họ, con cháu.
- “Ngũ Phúc Lâm Môn” có nghĩa mong muốn năm điều phúc đến gia đình gồm Phú là giàu, quý là sang, thọ là sống lâu, khang là mạnh khỏe, ninh là bình an.
Cuốn thư câu đối là một mảnh ghép tạo nên sự trang trọng cho không gian ban thờ nói riêng cũng như căn nhà nói chung. Cuốn thư có hình dạng xòe ra như cuốn sách, câu đối thường trải dài xuống cân xứng 2 bên. Từng nét chữ phía trên cuốn thư và câu đối đều được trau chuốt tỉ mỉ có phụ đề bên dưới. Dưới mắt nhìn thẩm mỹ của những nghệ nhân, cuốn thư được sơn lên một lớp nền làm nổi bật điểm đặc trưng trong ý nghĩa bộ cuốn thư.
Cuốn thư thường được sử dụng như thế nào?
Trên thị trường hiện nay, các sản phẩm cuốn thư câu đối được thiết kế đa dạng với hoa văn bắt mắt, chi tiết tinh xảo thể hiện độ thẩm mỹ cao cũng như bàn tay nghệ thuật thượng thừa của các nghệ nhân. Chính vì thế, dù được làm bằng bất kỳ chất liệu nào, cuốn thư vẫn giữ nguyên nét đặc trưng, tinh tế và đầy ý nghĩa của nó. Tùy vào mỗi loại cuốn thư được làm bằng chất liệu khác nhau mà được sử dụng trang trí cho những không gian khác nhau để mang đến những ý nghĩa độc đáo riêng. Do vậy, những cuốn thư đá thường được dùng ở khu vực ngoài trời với đặc trưng chịu đựng tốt tính khắc nghĩa của thời tiết, bền theo thời gian. Ở những nơi như cổng chào đình chùa, lăng mộ hay cổng nhà thờ tổ tiên thường được trang trí cuốn thư đá.
Ngày nay, hình ảnh cuốn còn được sử dụng phổ biến để trang trí bên các vật phẩm về phong thủy. Theo đó, cuốn thư thường được nhiều người ưa thích trang trí trên các lọ lộc bình với các tác phẩm nổi bật như tùng hạc, Phúc Mãn Đường, Đức Phúc… Tất cả chúng đều được vẽ thủ công bằng bút lông nhờ vào bàn tay tài hoa nghệ thuật của các nghệ nhân Bát Tràng.
Trên đây là những chia sẻ của chúng tôi về ý nghĩa cuốn thư câu đối. Hy vọng nhiều điều mà chúng ta đưa đến các bạn trong bài viết trên đã phần nào giúp các bạn hiểu hơn về cuốn thư câu đối – một nét đẹp văn hóa của dân tộc ta.